شهر تاریخی و توریستی خاروانا :
خاروانا شهری به قدمت تاریخ است که رد پای تمدن بزرگ آن در جای جای شهر مشهود و ملموس است. وجود بناهای تاریخی با کاربری های فرهنگی نظیر مسجد جامع شهر نشان از وجود مردمانی با ایمان و همت و پشتکار، هنرمند و صاحب ذوق در گذشته دور این سرزمین است. روحیه قابل تحسین مردمان این مرز و بوم در کارهای اجتماعی و مشارکت های مدنی سرمایه عظیمی است که پشتوانه یک شهر آباد و روزآمد و محیطی مناسب برای زندگی با نشاط است.
خاروانا (کاروانا) یکی از شهرهای استان آذربایجان شرقی و مرکز اداری بخش خاروانا در شهرستان ورزقان است. نام تاریخی این شهر در زبان ترکی آذربایجانی به معنی محلی برای کاروان است. در استان آذربایجان شرقی، شهرستان ورزقان واقع شده‌است و جمعیتی بالغ بر ۳۳۵۳ نفر طبق آمار سرشماری سال ۱۳۹۵ می‌باشد.
بخش خاروانا از طرف شمال با کشور ارمنستان و جمهوری خود مختار نخجوان، از طرف جنوب با شهرستان مرند و شبستر، از شرق با بخش مرکزی ورزقان و از غرب با شهرستان جلفا بخش سیه رود هم‌مرز می‌باشد. فاصله این بخش تا مرکز شهرستان ۶۴ کیلومتر، تا مرکز استان از مسیر ورزقان ۱۴۹ کیلومتر و از مسیر طرزم ـ قینر ۱۰۴ کیلومتر می‌باشد.
شهر خاروانا مرکز بخش دیزمار قاراداغ بوده‌است حمدالله مستوفی (۷۵۰–۶۸۰) در صفحه ۱۳۲ کتاب نزهه القلوب منطقه دیزمار را ولایت یکپارچه می‌داند. او دربارهٔ دیزمار می‌نویسد: «دیزمار ولایتی است در شمال تبریز کما بیش پنجاه پاره دیه بود و دوزال و کوردشت و قولان و هزارهراس از معظمات آن. هوایش معتدل به گرمی و آبش از آن جبال برمی‌خیزد و حاصلش غله و پنبه و انگور و میوه به همه انواع می‌باشد.
مشاهیر معروف خاروانا عبارت اند از: علامه جعفری – ستارخان – محمد تقی پسیان